نورنیوز ـ گروه اقتصادی: «سفر هیأت سیاسی-اقتصادی افغانستان به ایران» خبری است که در روزهای اخیر به نقل از محمد مهدی جوانمرد قصاب، مشاور اقتصادی نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان بر روی خروجی رسانه‌ها منتشر شد و این پیام را به دنبال داشت که قرار است افغانستان مجددا به صدر فهرست شرکای تجاری ایران بازگردد.
حذف افغانستان از جمع مهمترین شرکای تجاری ایران
با نگاهی به آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران، مشاهده می‌شود که در سالهای اخیر، چین، عراق، ترکیه، امارات متحده عربی و افغانستان همواره بزرگترین مشتریان محصولات غیرنفتی ایرانی بوده‌اند اما از سال ۱۴۰۱ به بعد و با روی کار آمدن حکومت سرپرستی طالبان، افغانستان از فهرست پنج مقصد صادراتی خارج شد.
آمارهای گمرک نشان می‌دهد که افغانستان در سال ۱۳۹۷ با واردات ۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار، ۶/۶ درصد از سهم صادرات ایران را به خود اختصاص داده بود؛ این روند در سالهای بعد هم با تغییراتی نه چندان قابل توجه – به جز سال ۱۳۹۸ – ادامه پیدا کرد اما با همین تغییرات هم افغانستان تا سال ۱۴۰۰ همچنان جزو پنج مقصد نخست کالاهای ایرانی بود.
در سال ۱۴۰۱ و پس از حاکم شدن طالبان، این روند تقریبا متوقف شد و میزان واردات این کشور از ایران به یک میلیارد و ۶۳۴ میلیون دلار یعنی کمترین میزان در سالهای اخیر رسید و به این ترتیب، در جدول واردکنندگان کالاهای غیرنفتی ایران، سایر کشورها از جمله هند، جایگزین افغانستان شدند.
این روند البته در سال ۱۴۰۲ تغییر کرد و حکومت سرپرستی طالبان با گذشتن از بحران‌هایِ پس از استقرارش در کابل، نشان داد که رفته رفته بر آن است که روابط خود را با شرکای تجاری دیرینه‌اش و به ویژه همسایگان تقویت کند.
حسین روستایی رایزن بازرگانی ایران در افغانستان این تغییر رویکرد حاکمان افغانستان را تایید می‌کندو می‌گوید: ایران در سال گذشته حدود یک میلیارد و هفتصد میلیون دلار صادرات به کشور افغانستان داشته و در چهار ماهه نخست سال جاری نیز رقم صادرات به کشور افغانستان با ۲ درصد افزایش به رقم ۵۰۸ میلیون دلار رسیده که نشان می‌دهد روند کاهشی صادرات ایران به افغانستان متوقف شده است.
این تغییر رویه در روابط اقتصادی دو کشور، حاصل نگاه ویژه دولت سیزدهم در ایران به همسایگان از یک طرف و توجه حکومت سرپرستی طالبان برای توسعه مناسبات با کشورهای همسایه از قبیل ایران شکل گرفت و با رفت و آمد هیئت‌های اقتصادی میان تهران و کابل تقویت شد.
در این ارتباط، حمیدرضا کربلایی اسماعیلی، رئیس میز افغانستان سازمان توسعه تجارت ایران در آخرین روزهای خردادماه امسال به افغانستان سفر کرد و با مقامات تجاری، بازرگانی، اقتصادی و درمانی این کشور دیدار و گفتگو کرد.
او از جمله دستاوردهای این سفر را دستیابی به توافقات اولیه در حوزه تکمیل زیرساخت‌های مهندسی و شروع مذاکرات در حوزه تعرفه‌های ترجیحی و زیر ساخت گمرکی ذکر کرد.
به گفته رئیس میز افغانستان سازمان توسعه تجارت، در این سفر طرفین فهرست ۱۰ قلم کالا را برای اجرایی شدن مرحله نخست تعرفه های ترجیحی آماده کردند که در صورت تایید طرفین به تعداد این کالاها افزوده خواهد شد.
او اضافه کرد که با توافق طرفین مقرر شد ساعت کاری گمرکات مرزی (میلک – میل ۷۸- دوغارون) براساس نیاز آن گمرک برای تسهیل فرآیند صادراتی و ترانزیتی تا مادامی که توقف کامیونی در ورود و خروج آن نداشته باشیم تغییر کند.
فرصتی برای صادرات خدمات فنی و مهندسی
همواره بخش عمده‌ای از واردات ۶ میلیارد دلاری افغانستان مربوط به مواد غذایی و صنایع تبدیلی کشاورزی، سوخت، کالاهای اساسی مانند آرد، گندم، شکر روغن خوراکی، محصولات پلاستیکی، شیرینی و شکلات، رب گوجه فرنگی، تخم مرغ، صیفی جات، سبزیجات، مرکبات، کاشی و سرامیک، دارو، تجهیزات پزشکی، شیرآلات، لوله و اتصالات ساختمانی و مصالح ساختمانی همچون سیمان و آهن بوده است.
شرایط کنونی اما تغییر کرده و افغانستان به عنوان کشوری جنگ‌زده و قربانی ۲۰ سال اشغال‌گری آمریکا اکنون در کنار تامین نیازهای روزمره از جمله مواد غذایی و سوخت به ترمیم تخریب‌های سالهای گذشته نیز نیاز دارد؛ بنابر این، در شرایط کنونی، صادرات خدمات فنی و مهندسی می‌تواند سهم خود را حتی بیشتر از کالاهای مرسوم در گذشته، افزایش دهد.
با همه این اوصاف، دستیابی به حجم مبادلات تجاری گذشته و افزایش آن، و همینطور توسعه مراودات اقتصادی دو کشور، نیاز به ملزوماتی دارد که از آن جمله می توان به رفع موانع تجاری، تسهیل فرآیند های گمرکی و ترانزیتی و بطور کلی تدوین استراتژی تجاری بلند مدت اشاره کرد.
بررسی فرصت‌های جدید همکاری میان ایران و افغانستان و رفع برخی موانع موجود در کنار گفتگو پیرامون موضوعاتی چون همکاری‌های ترانزیتی و معدنی از جمله مسائلی است که در دستور کار هیات اقتصادی ایران و افغانستان در دیدار پیش رو قرار خواهد داشت.
نورنیوز